De afgelopen tijd kreeg de Commissie Duurzaamheid/GynaeGoesGreen regelmatig vragen over wat het duurzaamste speculum is. Hieronder zetten wij een en ander op een rij.

Recent is het levenscyclusanalyse (LCA) rapport Klimaatimpact herbruikbare en eenmalige specula, waarbij door CE Delft en het UMC Utrecht 3 typen vaginale specula zijn vergeleken, gepubliceerd. Tevens is in NTOG nr. 8, 2022 een artikel over patiënttevredenheid met betrekking tot speculumonderzoek verschenen en heeft Bridea Medical een mailing naar de leden van de NVOG gestuurd.

De conclusie van de screenende LCA is dat in het UMC Utrecht het eenmalige speculum van biobased plastic en het herbruikbare metalen speculum allebei een lagere klimaatimpact (gedefinieerd als CO2-uitstoot) hebben dan het eenmalige speculum van fossiel plastic. De geschatte klimaatimpact van herbruikbare specula (als deze 500 keer worden gebruikt) ligt circa 55% lager dan die van eenmalige specula van fossiel plastic.

Argumenten ter onderbouwing van een keuze
Om een keuze te maken tussen het herbruikbare metalen speculum of het eenmalige biobased speculum, is het belangrijk om de volgende onzekerheden in de afweging mee te nemen:

• In deze LCA is gekeken naar het effect op de opwarming van de aarde door CO2-uitstoot, en niet naar andere uitkomsten, zoals landgebruik, grondstoffenverbruik, verzuring, zoetwatergebruik, verlies van biodiversiteit, etc. Wij verwachten dat deze andere milieu-impactcategorieën, zoals landgebruik en grondstoffengebruik, in het voordeel van het metalen speculum zullen uitvallen, zeker bij een verwacht gebruik van 500-1000 keer (in de mail van Bridea wordt uitgegaan van gebruik van 200 keer per metalen speculum). Aangezien dit niet door de LCA-methodiek is uitgezocht, kunnen wij dat echter niet met zekerheid zeggen.
• Deze LCA is verricht met data van de CSA van het UMC Utrecht, een relatief nieuwe CSA. Hoe deze zich verhoudt tot andere CSA’s moet lokaal worden bekeken.
• Voor zowel het gebruik van het metalen speculum als voor het biobased speculum is verdere verduurzaming mogelijk, bijvoorbeeld als volledig wordt overgegaan op groene bronnen van energie of het productieproces, sterilisatieproces of verpakking.
• De enquête onder patiënten laat weliswaar een significant verschil in comfort zien ten gunste van het biobased speculum, maar de vraag is of dat klinisch relevant is (1 punt op de VAS-schaal). Veel vrouwen bleken bereid te zijn concessies te doen aan comfort ten behoeve van duurzaamheid (NTOG, nr 8, 2022).
• Op dit moment is het gebruikelijk herbruikbare specula te steriliseren, mocht dit in de toekomst niet meer nodig blijken, kan de impact van het CSA-proces enorm afnemen. Ook werden specula apart steriel verpakt in de LCA van het UMC Utrecht. Dit is niet in elk ziekenhuis gebruikelijk en beïnvloed de uitkomsten wellicht ook nog enigszins.
• Op dit moment is in de update van de infectiepreventie richtlijn van SRI ‘Reiniging en desinfectie van medische hulpmiddelen en instrumentarium’ de volgende uitgangsvraag geformuleerd: ‘Wat is de meerwaarde van sterilisatie van herbruikbare hulpmiddelen en instrumentarium die de lichaamsbarrière niet doorbreken’. Er vindt nu een literatuursearch plaats.

Advies vanuit Gynae Goes Green
De gedeelde LCA, de mail van Bridea Medical en bovenstaande punten kunnen ieder ziekenhuis tot een eigen keuze brengen. Wij als GynaeGoesGreen interpreteren het als volgt:

• Als je nu plastic specula gebruikt, kun je vanuit duurzaamheidsoogpunt beter overgaan op metalen specula of biobased specula
• Als je nog metalen specula gebruikt, zijn er (te) weinig argumenten om metaal te verwisselen voor biobased. Het beperkte comfort-voordeel gecombineerd met de wens van patiënten om zich voor duurzaamheid in te zetten, maakt deze keuze wat ons betreft niet steekhoudend