Onlangs werd in het AvroTros-televisieprogramma Radar uitvoerig stilgestaan bij de langetermijneffecten van de behandeling van lange lengte tijdens de puberteit. Deze behandelingen werden in Nederland en andere landen tot ongeveer 2011 regelmatig uitgevoerd. In het programma komen uiteenlopende mogelijke langetermijneffecten aan bod, o.a. verminderde vruchtbaarheid, ongewenste kinderloosheid, vroege overgang en (herhaalde) miskramen.
Vruchtbaarheid na het gebruik van hoge doses estrogenen voor de behandeling van lange lengte werd in 2011 door de onderzoeksgroep van Venn, in samenwerking met de afdeling Voortplantingsgeneeskunde, veel uitgebreider bestudeerd3. Deelnemers werden onderzocht en specifiek bevraagd met betrekking tot hun reproductieve functie. Dit onderzoek toonde opnieuw aan dat behandelde vrouwen meer problemen ondervonden op het gebied van reproductieve functie dan onbehandelde vrouwen. Meer specifiek werd gerapporteerd dat de groep behandelde vrouwen een lagere odds ratio toonde voor kans op conceptie (OR 0.22, 95% CI 0.09-0.55) en een significant hogere kans op geassisteerde reproductie (OR 3.44, CI 1.76-6.73) in vergelijking met onbehandelde vrouwen. Vermeldenswaardig is het feit dat er geen verschil werd gezien in het vóórkomen van één of meerdere miskramen in beide groepen. Het onderzoek naar ovariële functie toonde aan dat de groep behandelde vrouwen een significant hogere odds ratio heeft voor kans op Imminent Ovarian Failure (IOF). Deze wordt gedefinieerd door de aanwezigheid van FSH spiegel > 10 IU/L op cyclusdag 3, 4 of 5 (natuurlijke cyclus) of FSH > 12.4 IU/L op de laatste dag van het pilvrije interval voor gebruiksters van orale anticonceptie. Hoewel het design van deze studie niet toelaat een uitspraak te doen m.b.t. causaliteit is het in dit verband interessant te kijken naar de resultaten van de follow-up studie van de dezelfde groep die werd gepubliceerd in 20124. Deze studie beschrijft een dosis respons relatie m.b.t. het gebruik van hoge doses estrogenen (ethinyl estradiol 100 µg en 200 µg) en verschillende fertiliteit-parameters (o.a. time to pregnancy, fecunditeit en incidentie van geassisteerde reproductie) bij vrouwen die in de puberteit zijn behandeld i.v.m. lange lengte.
Heel recent nog niet gepubliceerd onderzoek liet zien dat de zussen van de vrouwen die niet behandeld waren voor hun lange lengte ook vaker problemen met de vruchtbaarheid hadden. Recent nog niet gepubliceerd onderzoek in deze groepen van vrouwen met een te verwachten lange eindlengte laat zien dat er wat vaker vruchtbaarheidsproblemen voorkomen bij de onbehandelde zussen van indertijd behandelde vrouwen. Het is blijkbaar ook zo dat lange lengte per se een oorzaak zou kunnen zijn voor de waargenomen verschillen in vruchtbaarheid. Het was echter wel zo dat de vrouwen die behandeld waren iets vaker geen kinderen hadden gekregen dan de onbehandelde zussen.
Samenvattend zijn er overtuigende aanwijzingen dat het gebruik van hoge doses estrogenen in de adolescentie bij sommige van die vrouwen gepaard gaat met een hogere kans op een reproductieve stoornis later in het leven. Vooralsnog wordt gesteld dat er geen aanwijzingen zijn beschreven voor een mogelijk verband met het vóórkomen van (herhaalde) miskraam.
Vrouwen met vragen kunnen zich melden bij hun gynaecoloog-subspecialist Voortplantingsgeneeskunde. De poliklinieken Voortplantingsgeneeskunde van het ErasmusMC Rotterdam en van het Amsterdam UMC hebben zich toegelegd op begeleiding van vrouwen die in het verleden behandeld zijn vanwege grote lengtegroei.
Dr. O. Valkenburg, gynaecoloog Voortplantingsgeneeskunde, Maastricht UMC+
Prof. Dr. J.S.E. Laven, gynaecoloog Voortplantingsgeneeskunde, ErasmusMC Rotterdam
1 ) Oestrogen treatment to reduce the adult height of tall girls:long-term effects on fertility Alison Venn, Fiona Bruinsma, George Werther, Priscilla Pyett, Donna Baird, Penelope Jones, Jo Rayner, Judith Lumley. Lancet 2004; 364: 1513–18.
2) Long term sequelae of sex steroid treatment in the management of constitutionally tall stature W J de Waal 1 , M Torn, S M de Muinck Keizer-Schrama, R S Aarsen, S L Drop. Arch Dis Child 1995 Oct;73(4):311-5.
3) Fertility and ovarian function in high-dose estrogen-treated tall women A E J Hendriks 1 , J S E Laven, O Valkenburg, S Lie Fong, B C J M Fauser, M A J de Ridder, F H de Jong, J A Visser, A M van Ginneken, A M Boot, S L S Drop. J Clin Endocrinol Metab 2011 Apr;96(4):1098-105.
4) Fertility of tall girls treated with high-dose estrogen, a dose-response relationship AEJ Hendriks, SLS Drop, JSE Laven, AM Boot J Clin Endocrinol Metab 2012 Sep;97(9):3107-14.
